Ung thư phổi có di truyền không? Tìm hiểu mối liên hệ giữa di truyền và ung thư phổi

Ung thư phổi là một trong những loại ung thư phổ biến và nguy hiểm nhất, gây tử vong hàng năm cho hàng triệu người trên toàn cầu. Trong bối cảnh ngày càng có nhiều người lo lắng về nguy cơ di truyền của bệnh, câu hỏi “Ung thư phổi có di truyền không” trở nên rất quan trọng. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về mối liên hệ giữa yếu tố di truyền và các tác nhân môi trường gây ung thư phổi, từ đó có cách phòng ngừa và tầm soát bệnh hiệu quả.

1. Ung thư phổi và những yếu tố chủ yếu gây bệnh

Ung thư phổi phát sinh do sự tăng sinh không kiểm soát của các tế bào phổi. Trong phần lớn các trường hợp, nguyên nhân chính của bệnh liên quan đến:

• Hút thuốc lá và hút thuốc thụ động: Đây là yếu tố nguy cơ hàng đầu, chiếm tới 80–90% các ca mắc ung thư phổi.
• Ô nhiễm không khí và tiếp xúc với các chất độc hại: Khí thải từ phương tiện giao thông, các chất hoá học độc hại tại nơi làm việc, phóng xạ radon và amiăng là những tác nhân quan trọng.
• Bệnh lý mạn tính của phổi: Những tình trạng như lao, viêm phế quản mãn tính cũng góp phần làm tăng nguy cơ mắc bệnh.

Dù các yếu tố môi trường có vai trò quyết định trong hầu hết các ca mắc, nhưng không thể loại trừ khả năng có một số yếu tố di truyền góp phần làm tăng nguy cơ ung thư phổi.

2. Ung thư phổi có di truyền không?

2.1. Bản chất của di truyền trong ung thư phổi

Câu trả lời cho câu hỏi “Ung thư phổi có di truyền không” không đơn giản chỉ là “có” hay “không”. Thực tế, hầu hết các đột biến gây ung thư phổi phát sinh trong quá trình sống của mỗi người do các tác nhân bên ngoài như hút thuốc, ô nhiễm không khí và tiếp xúc với hóa chất độc hại. Tuy nhiên, một số đột biến gen nhất định lại có khả năng được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác.

• Di truyền gen: Trong cơ thể, mỗi người nhận 2 bản sao gen từ bố và mẹ. Nếu một cá nhân được thừa hưởng một bản sao của gen đột biến (ví dụ như gen ức chế khối u TP53 hoặc các đột biến EGFR) thì nguy cơ phát triển ung thư phổi có thể tăng lên. Tuy nhiên, để bệnh phát triển thành ung thư, thường cần có sự đột biến thêm ở bản sao còn lại của gen.
• Tỷ lệ di truyền: Các nghiên cứu cho thấy, khoảng 8-10% ca ung thư phổi có liên quan đến yếu tố di truyền. Người có người thân trực tiếp (cha mẹ, anh chị em, con cái) mắc ung thư phổi có nguy cơ cao hơn từ 30% đến 50% so với người không có tiền sử gia đình.

2.2. Yếu tố di truyền và môi trường cùng tác động

Việc mắc ung thư phổi thường không chỉ do một yếu tố đơn lẻ mà là sự kết hợp phức tạp giữa yếu tố di truyền và môi trường:

• Yếu tố di truyền: Những người có tiền sử gia đình mắc ung thư phổi có thể được thừa hưởng các đột biến gen làm tăng khả năng mắc bệnh. Những đột biến này có thể khiến tế bào phổi dễ bị tổn thương khi tiếp xúc với các tác nhân gây ung thư.
• Yếu tố môi trường: Hút thuốc lá, tiếp xúc với khói thuốc thụ động, ô nhiễm không khí và các chất gây ung thư khác vẫn là nguyên nhân chủ yếu. Khi những người có nguy cơ di truyền sống trong môi trường có các tác nhân này, nguy cơ mắc bệnh càng cao.

Như vậy, mặc dù có yếu tố di truyền, nhưng phần lớn các ca ung thư phổi xuất hiện do tác động của các yếu tố bên ngoài có thể thay đổi được.

3. Các gen liên quan đến ung thư phổi có di truyền

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra mối liên hệ giữa các đột biến gen và nguy cơ mắc ung thư phổi. Một số gen được nhắc đến phổ biến gồm:

• Gen EGFR: Đột biến gen EGFR, đặc biệt là đột biến T790M, thường gặp ở những bệnh nhân không hút thuốc và có nguy cơ cao ở nữ giới.
• Gen TP53: Đột biến ở gen TP53 – gen ức chế khối u – làm mất khả năng kiểm soát sự tăng sinh của tế bào, tăng nguy cơ phát triển ung thư.
• Các gen khác như BRCA, HER2, YAP1 cũng đã được xác định có mối liên hệ nhất định với ung thư phổi.

Dù các đột biến này có thể được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, nhưng đa phần chúng phát sinh do tác động của môi trường sau này.

4. Ai có nguy cơ cao mắc ung thư phổi do yếu tố di truyền?

Nếu trong gia đình có người bị ung thư phổi, nguy cơ mắc bệnh của các thành viên có quan hệ huyết thống gần gũi sẽ cao hơn. Một số dấu hiệu cho thấy nguy cơ di truyền có thể cần được quan tâm:

• Tiền sử gia đình mắc ung thư phổi: Cha mẹ, anh chị em ruột hoặc con cái mắc bệnh có nguy cơ cao.
• Xuất hiện ung thư ở tuổi trẻ hơn so với mức trung bình: Nếu ung thư phổi được chẩn đoán ở người trẻ, đó có thể là dấu hiệu của yếu tố di truyền.
• Nhiều loại ung thư trong cùng một gia đình: Khi có sự hiện diện của các loại ung thư khác như ung thư vú, ung thư buồng trứng, hay sarcoma trong gia đình, nguy cơ ung thư phổi cũng có thể tăng lên.

Đối với những người thuộc nhóm có nguy cơ cao, việc tầm soát định kỳ và tư vấn di truyền sẽ giúp phát hiện sớm và có biện pháp phòng ngừa hiệu quả.

5. Lời khuyên cho người có tiền sử gia đình

Nếu bạn có người thân trong gia đình mắc ung thư phổi, hãy lưu ý những điểm sau:

• Tầm soát định kỳ: Việc chụp X-quang phổi, CT scan liều thấp hoặc xét nghiệm máu tìm chỉ dấu ung thư có thể giúp phát hiện sớm các tổn thương.
• Tư vấn di truyền: Hãy trao đổi với bác sĩ chuyên khoa hoặc chuyên gia di truyền để đánh giá nguy cơ và lên kế hoạch theo dõi sức khỏe phù hợp.
• Thay đổi lối sống: Ngừng hút thuốc, tránh tiếp xúc với khói thuốc thụ động, bảo vệ môi trường sống và duy trì chế độ ăn uống lành mạnh có thể giúp giảm nguy cơ mắc bệnh.
• Giáo dục và nhận thức: Hiểu rõ về nguy cơ và các dấu hiệu sớm của ung thư phổi để có thể đưa ra quyết định sớm trong việc khám và điều trị.

6. Kết luận

Câu hỏi “Ung thư phổi có di truyền không” không có câu trả lời dứt khoát theo kiểu “có” hoặc “không”, mà phụ thuộc vào sự kết hợp giữa yếu tố di truyền và môi trường. Trong khi hầu hết các ca ung thư phổi xuất phát từ các tác nhân bên ngoài như hút thuốc và ô nhiễm, thì yếu tố di truyền cũng đóng vai trò không nhỏ, khiến những người có tiền sử gia đình mắc bệnh có nguy cơ cao hơn. Tuy nhiên, tỷ lệ ung thư phổi di truyền trực tiếp chỉ chiếm khoảng 8-10% ca bệnh.

Việc chủ động tầm soát, duy trì lối sống lành mạnh và tuân thủ các biện pháp phòng ngừa sẽ giúp giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh. Hãy nhớ rằng, dù ung thư phổi có yếu tố di truyền, nhưng không phải bệnh này lây nhiễm qua tiếp xúc như các bệnh nhiễm trùng. Điều quan trọng là hiểu rõ nguy cơ của bản thân và có các biện pháp kiểm soát phù hợp.

Bằng cách nắm bắt được thông tin và áp dụng các biện pháp phòng ngừa, bạn có thể bảo vệ sức khỏe cho mình và người thân, giảm thiểu nguy cơ mắc ung thư phổi và nâng cao cơ hội sống sót khi bệnh được phát hiện sớm.

Đọc thêm:
Nguyên nhân gây ung thư phổi: Những Yếu Tố Rủi Ro và Cách Phòng Ngừa