Ô nhiễm không khí và nguy cơ ung thư: Hiểm họa từ môi trường sống

Không khí là nguồn sống thiết yếu, nhưng khi bị ô nhiễm, nó trở thành một mối đe dọa nghiêm trọng đối với sức khỏe con người. Hằng ngày, chúng ta tiếp xúc với bụi mịn, khói xe, khí thải công nghiệp mà không nhận ra rằng chúng đang len lỏi vào phổi, máu và các cơ quan khác. Ô nhiễm không khí không chỉ gây ra các bệnh hô hấp mà còn được xác định là nguyên nhân hàng đầu làm gia tăng nguy cơ ung thư, đặc biệt là ung thư phổi và nhiều loại ung thư khác.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm có khoảng 7 triệu người tử vong do ô nhiễm không khí, trong đó có hơn 36% số ca tử vong do ung thư phổi liên quan trực tiếp đến môi trường không khí độc hại. Điều này cho thấy, việc hiểu rõ mối liên hệ giữa ô nhiễm không khí và ung thư là rất quan trọng để có biện pháp bảo vệ sức khỏe kịp thời.

Ô nhiễm không khí – mối nguy hại thầm lặng đến sức khỏe

Ô nhiễm không khí là tình trạng môi trường bị nhiễm các chất độc hại từ nhiều nguồn khác nhau, khiến chất lượng không khí suy giảm, ảnh hưởng trực tiếp đến hệ hô hấp và các cơ quan nội tạng.

Các tác nhân chính gây ô nhiễm không khí bao gồm:

• Bụi mịn PM2.5 và PM10: Các hạt bụi siêu nhỏ từ khí thải xe cộ, công nghiệp, đốt rác… có thể xâm nhập sâu vào phổi và máu, gây viêm nhiễm và tổn thương tế bào.
  
• Khí thải công nghiệp: CO, SO2, NOx… từ nhà máy, khu công nghiệp có thể gây đột biến gen, làm tăng nguy cơ ung thư.
  
• Khói thuốc lá: Không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến người hút mà còn làm ô nhiễm không khí trong nhà, gây nguy hiểm cho những người xung quanh.
  
• Cháy rừng, bụi xây dựng: Tạo ra các hợp chất độc hại làm suy giảm chất lượng không khí nghiêm trọng.
  

Sự kết hợp của các tác nhân này khiến ô nhiễm không khí trở thành một “sát thủ vô hình”, gây ra nhiều bệnh lý nguy hiểm, đặc biệt là ung thư.

Ô nhiễm không khí gây ung thư như thế nào?

Khi con người hít phải không khí ô nhiễm trong thời gian dài, các hạt bụi mịn và khí độc sẽ xâm nhập vào phổi, đi vào máu và phân tán khắp cơ thể. Theo nghiên cứu từ WHO, quá trình này có thể:

• Gây đột biến DNA, làm hỏng tế bào và kích thích sự phát triển bất thường của tế bào ung thư.
  
• Gây viêm mãn tính, tạo ra môi trường thuận lợi cho ung thư hình thành.
  
• Làm suy giảm hệ miễn dịch, khiến cơ thể khó chống lại các tế bào ung thư.
  

Trong số các loại ung thư do ô nhiễm không khí, ung thư phổi là phổ biến nhất. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu cũng cho thấy ô nhiễm không khí có thể liên quan đến ung thư bàng quang, ung thư vú, ung thư đại trực tràng và ung thư gan.

Đọc thêm

Nguyên nhân gây ung thư phổi: Những yếu tố rủi ro và cách phòng ngừa

Ô nhiễm không khí và ung thư phổi

Ung thư phổi là căn bệnh nguy hiểm nhất liên quan đến ô nhiễm không khí. Theo Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC), ô nhiễm không khí được xếp vào nhóm chất gây ung thư loại 1, tức là có bằng chứng rõ ràng về mối liên hệ với ung thư phổi.

Ô nhiễm không khí không chỉ gây ra các bệnh hô hấp mà còn là yếu tố nguy cơ hàng đầu dẫn đến ung thư phổi. Tiếp xúc lâu dài với các chất ô nhiễm như bụi mịn (PM2.5), khí thải công nghiệp và khói thuốc lá thụ động có thể làm tổn thương phổi, thúc đẩy sự hình thành và phát triển của tế bào ung thư.

• Tiếp xúc lâu dài với bụi mịn PM2.5 làm tăng nguy cơ ung thư phổi lên đến 36%.
• Khí thải từ phương tiện giao thông và công nghiệp làm tổn thương phổi và gây đột biến tế bào.
• Người sống ở khu vực có mức độ ô nhiễm cao có nguy cơ mắc ung thư phổi cao hơn 20-30% so với những người sống ở môi trường trong lành.
  

Đáng lo ngại hơn, ung thư phổi do ô nhiễm không khí thường tiến triển âm thầm, khó phát hiện ở giai đoạn đầu, khiến việc điều trị gặp nhiều khó khăn.

Ô nhiễm không khí có thể gây ra những loại ung thư nào khác?

Bên cạnh ung thư phổi, nhiều nghiên cứu đã chứng minh rằng ô nhiễm không khí có thể làm tăng nguy cơ mắc các loại ung thư khác:

• Ung thư bàng quang: Các chất độc hại trong không khí khi hấp thụ vào cơ thể có thể gây tổn thương tế bào bàng quang.
• Ung thư vú: Nghiên cứu chỉ ra rằng phụ nữ tiếp xúc với không khí ô nhiễm trong thời gian dài có nguy cơ mắc ung thư vú cao hơn.
• Ung thư đại trực tràng: Bụi mịn có thể gây viêm nhiễm đường tiêu hóa, làm tăng nguy cơ đột biến tế bào.
• Ung thư gan: Các hợp chất độc hại trong không khí khi xâm nhập vào máu có thể làm tổn thương gan, dẫn đến ung thư.

Làm thế nào để giảm tác động của ô nhiễm không khí?

Mặc dù không thể tránh hoàn toàn ô nhiễm không khí, nhưng chúng ta có thể thực hiện nhiều biện pháp để giảm thiểu ảnh hưởng đến sức khỏe.

Hạn chế tiếp xúc với không khí ô nhiễm

• Theo dõi chỉ số chất lượng không khí (AQI) và tránh ra ngoài khi không khí ô nhiễm cao.
• Tránh tập thể dục ngoài trời vào giờ cao điểm hoặc những ngày ô nhiễm nghiêm trọng.
• Đeo khẩu trang chống bụi mịn (N95, N99) khi ra ngoài để bảo vệ đường hô hấp.

Cải thiện không khí trong nhà

• Dùng máy lọc không khí để loại bỏ bụi mịn và các chất ô nhiễm.
• Trồng cây xanh giúp hấp thụ khí độc, cải thiện chất lượng không khí.
• Hạn chế sử dụng bếp than, bếp gas kém chất lượng để giảm khí thải độc hại.

Tăng cường sức đề kháng

• Ăn nhiều rau xanh, trái cây giàu chất chống oxy hóa để hỗ trợ cơ thể thải độc.
• Uống đủ nước giúp làm sạch đường hô hấp, giảm tác động của bụi mịn.
• Tập thể dục đúng cách để tăng cường sức khỏe phổi, nhưng tránh những thời điểm không khí ô nhiễm cao.

Góp phần giảm ô nhiễm không khí

• Hạn chế sử dụng xe cá nhân, ưu tiên phương tiện công cộng hoặc xe điện.
• Giảm đốt rác, tiết kiệm năng lượng, trồng thêm cây xanh để cải thiện môi trường.

Kết luận

Ô nhiễm không khí không chỉ là vấn đề môi trường mà còn là một nguyên nhân quan trọng dẫn đến ung thư, đặc biệt là ung thư phổi. Những hạt bụi siêu mịn, khí độc hại trong không khí có thể âm thầm gây tổn thương tế bào, làm tăng nguy cơ mắc nhiều bệnh ung thư nguy hiểm. Chính vì vậy, mỗi người cần có ý thức bảo vệ sức khỏe, giảm tiếp xúc với không khí ô nhiễm và chủ động kiểm tra sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm nguy cơ ung thư.